Bayanlar konutta değil, sokakta, podyumda, sanatta ve hayatın her alanında daima daha ileriye koşarak, etkin, dinamik ve cesaretli kimlikleriyle hemcinslerine ilham veriyor. Bu dönem modanın müsaadeden gittiği aktivist ve öncü sanatkarlar yeni koleksiyonlara ruhlarını üflerken bayan olmanın zenginliğini bir kere daha hatırlatıyor.
Eskilerden Paul Poiret’den Madeleine Vionnet’ye, akabinde Mary Quant’tan Andre Courreges’e ve bayanları erkek gardırobuyla tanıştıran Yves Saint Laurent’a feminizmin birinci nüvelerinin moda dünyasında erken periyotta ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Vivienne Westwood, Donna Karan, Sonia Rykiel, Diane Von Furstenberg, Rei Kawabuko’nun akabinde son yıllarda Chloe, Dior ve Alexander McQueen üzere markaların başında bayan kreatif yöneticilerin olması, modanın toplumsal vakaların bir yansıması olarak yalnızca modelleri ve kıyafetleri değil toplumsal sorunları ve bayan problemlerini de podyumlara taşımaya başlaması, her ne kadar modanın “feminism-washing”le suçlanmasına mani olamasa da farkındalık yaratan, bayanın ülkü vücut algısı doğrultusunda nasıl olması gerektiğine değil, en doğal haliyle nasıl olduğuna, bayana, bayanın kendisine dikkat çeken bir moda sahnesiyle daha fazla karşılaşıyoruz artık. Kıyafetlerse estetik kıymetlerinden öte bir iletinin, bir halin taşıyıcılarına dönüşmekte.
Bayanların ayrımcılığa uğradığı, ötekileştirildiği, şiddet gördüğü günümüz dünyasında bayanları kutlamak, güçlü, bahadır, üreten, yazan, konuşan, ses veren bayanları daha çok hatırlamak, onların tüm hemcinslerine ilham vermesine vesile olmak, “kadınlar buradalar ve daima var olacaklar” diyerek birliğe ve dayanışmaya davet etmek; bugün çok kıymetli ve öncelikli. Moda dünyasının bu istikamette attığı adımlarsa gözden kaçmamalı.
CARLA LONZI’Yİ TANIMAK
Dior’un Sonbahar/Kış 2020-21 defilesinin 70’ler esintili koleksiyonuna bakmak; kadro elbiseli modelleri görmek, gömlek ve kravat yüklü androjen duruşu izlemek, bandanaları, puantiyeleri, ekoseleri ya da püskülleri fark etmekten öte hem Maria Grazia Chiuri’nin 70’lerin feminist uyanışını nasıl sunduğunu anlamak hem de ilham aldığı ve tüm defileye sinen, İtalyan sanat eleştirmeni, feminist aktivist Carla Lonzi’nin ruhunu, fikirlerini hissetmek demekti. Çalışmalarında ataerkilliği her daim eleştiren Lonzi’nin feminist manifestosuna gönderme yapan “I Say I” sözlerinin görüldüğü defilede, Lonzi’yi tanımak, fikirlerini öğrenerek bayanlara güç ve özgüven aşılamak koleksiyonun alt metinlerindendi. Chiuri, “Partiarchy kills love”, “When women strike the world stops” ve “We are All Clitoridian Women” üzere yeniden Lonzi imzalı sloganlarla toplumsal sıkıntılara, kadın-erkek eşitsizliğine karşı bayanın gücüne, kimliğine, kişiselliğine gönderme yapıyordu.
Koleksiyona ilham veren bir öbür isim de 1942-1975 yılları ortasında National Gallery of Çağdaş Arka Rome’da direktörlük yapan, başına buyruk ve yürekli bayan Palma Bucarelli. İtalyan küratör o periyotta Piet Mondrian, Jackson Pollock ve Casimir Malevitch’e adanan kıymetli stantlara imza atarak bayanların henüz var olamadığı bir kesimde isminden kelam ettirmeyi başarmıştı. Pantolon giymeyi çok seven Bucarelli’nin ruhu da boyish bir tarzın izlerinin görüldüğü defilede kol geziyordu.
SÜRREALİST BAYANLARIN İZİNDE
Her koleksiyonunda bayan olmayı ve kadınlığı feminist bir bakış açısıyla kutlamaktan vazgeçmeyen Maria Grazia Chiuri, mitolojik kahramanların başrolde olduğu haute-couture 2021 koleksiyonundaki 37 farklı silueti tasarlarken tam beş bayan sürrealist sanatkardan ilham aldı. Hepsi de birbirinden yetenekli, vizyoner ve güçlü bayanlar olan Lee Miller, Dora Maar, Dorothea Tanning, Leonora Carrington ve Jacqueline Lamba’nın izlerini defilede hissetmek mümkündü. Dorothea Tanning ve Leonora Carrington’ın tablolarındaki renklerin dizaynlara yansımasını görmek, Andre Breton’un eşi Jacqueline Lamba’nın fotoğraflarıyla yaşadığı devrin muhafazakar kıymetlerine nasıl karşı çıktığını, Picasso’nun modellerinden Lee Miller ve Dora Maar’ın estetik rollerinin ötesinde yürekli, kurallara karşı gelen ve üretken bayanlar olduklarını bilmek de yeniden kadınlık ve bayan gücü üzerinde düşünmek, hudutlara meydan okumanın ve aktivizmin farkında olmak demekti. Chiuri’nin bu bayanlardan ilham alması tesadüf değildi.
ÖZGÜRLÜĞE YÜRÜYEN MODELLER
Kadınların annelik ve eş kategorilerinden, tüm cinsiyetçi sınırlamalardan özgür olarak ürettikleriyle, muvaffakiyetleri ya da başarısızlıklarıyla, varlıkları, dayanışmaları, yalnızca ve yalnızca bayan olmalarıyla anılabilmeleri ve kamusal alandaki görünürlükleri bugün çok kıymetli. Toplumsal dinamiklerin aynası moda dünyası ise bayanı, koleksiyonlarını taşıyan/gösteren salt bir model olmanın çok ötesinde ele alarak bu mevzuda farkındalık yaratmaktan kaçınmıyor.
Chloe’nin baş dizayncısı Natacha Ramsay-Levi toprak tonlarının hakim olduğu ve feminist uyanışa denk gelen 70’ler esintili Sonbahar/Kış 2020-21 defilesinde dikkatleri yalnızca geniş pantolonlara, kemerli ve beli vurgulayan dizaynlara, patchwork elbiselere yöneltmedi. Modeller Fransız sanatçı Marion Verboom imzalı dore renkli devasa kolonların ortasında yürürken İngiliz müzikçi Marianne Faithfull, başta Lord Byron’un She Walks In Beauty olmak üzere, izleyicilere romantik şiirler fısıldıyordu. Chloe’nin defileye dahil ettiği üçüncü bayan sanatçı ise Amerikalı ressam Rita Ackermann’dı. Ackermann’ın popüler kültürden ilham alan çizimleri gömlekler, elbise ve şallar üzerinde tekrar hayat buluyordu.
Bu koleksiyonun bayan kimliği üzerinde düşünmeye davet niteliğinde olduğunu anlatan Natacha Ramsay-Levi sanatın farklı kısımlarında ün salmış isimleri defileye dahil ederek bayan olmayı, farklı kadınlık hallerini ve bayanların muvaffakiyetlerini bir sefer daha tüm dünyaya hatırlatıyordu.
Chanel’in Sonbahar/Kış 2020-21 defilesinde uzun çizmeleriyle salınan ve neredeyse koşarak adım atan modellerin suretinde ise bayanların yüzyıllardır hiç bitmeyen özgürlük yürüyüşünü, hayatın her alanında sahip oldukları güç ve dinamizmlerini görmek mümkündü.
Yazı: Selin Miloşyan
ELLE Türkiye Eylül 2020 sayısından alınmıştır.
Elle
